آران و بیدگل از جمله شهرهای ایران است که عزاداری به سبک سنتی در آن جریان دارد. عزاداری سنتی آران و بیدگل شکل و شیوه‌ای از عزاداری است که در گذر تاریخ از گزند تحریف‌ها و بدعت پاک مانده است و هنوز آیین‌های آن بدون وجود شائبه‌ای از خرافات و کژاندیشی‌ها، زبانزد است.
در این سلسله مطالب، قصد داریم سنت‌هایی را که از دیرباز در عزاداری آران و بیدگل وجود داشته است و ریشه در دل تاریخ دارد، برشماریم و معرفی کنیم.
استقبال از عزای سیدالشهدا(ع)
آماده شدن آران و بیدگل برای محرم، آیین‌های خاصی دارد که در نوع خود بی‌نظیر است. تقریبا پس از برگزاری جشن‌های عید غدیر و برگزاری مراسمی که مخصوص آن است، مردم فعالیت‌های مختلف برای آماده سازی حسینیه‌ها و تکایا برای عزاداری را آغاز می‌کنند.
آزین‌بندی معابر با پرچم‌های سرخ و سیاه به نشانه‌ی عزای اباعبدالله(ع) و غبارروبی حسینیه‌ها و مراکز هیأت‌ها، از جمله اصلی‌ترین فعالیت‌های شهر در آستانه‌ی محرم است. ضمن این که معمولا در کنار هر کدام از مراکز هیأت‌ها، ایستگاه‌های صلواتی برای پذیرایی از عزاداران بر پا می‌شود.
استقبال از محرم در حرم حضرت محمد هلال
در آران و بیدگل معمولا هر محله یک حسینیه دارد که مردم هر محله، از شب اول محرم برای عزاداری به آن جا می‌روند. عزاداری‌ها به صورت منسجم تا شب یازدهم محرم ادامه می‌یابد. در برخی تکایا نیز عزاداری تا انتهای ماه صفر برقرار است.
از جمله رسوم خاص آران و بیدگل است، نصب چادر محرم در یکی از تکایای عزاداری است. در این برنامه که طی مراسمی خاص در خانقاه مختص‌آباد بیدگل، همه ساله چند روز قبل از محرم برگزار می‌شود، چادری قدیمی که حدود ۴۰۰ متر مربع مساحت دارد، بر بالای حیاط قدیمی این خانقاه افراشته می‌شود. عزاداری‌هایی که در این حسینیه برگزار می‌شود، در حیاط و در زیر سایه‌ی این چادر برگزار می‌شود.
این چادر ضخیم برزنتی توسط شخصی به نام بنان السلطنه از سادات خاندان بنی‌طبای بیدگل تهیه شده است و سالیان درازی است که در این مکان افراشته می‌شود. گفته می‌شود پس از این که بنان السلطنه پارچه‌های مربوط به این چادر را فراهم آورده است، مردم محله با کمک یکدیگر آن را به هم دوخته‌اند.
در گوشه‌ای از این چادر پارچه‌ای تقریبا به مساحت یک متر مربع وجود دارد که نام مبارک اهل بیت(ع) روی آن نقش بسته است. در گوشه‌ای دیگر نیز لعن‌نامه‌ای به قاتلان حضرت اباعبدالله(ع) وجود دارد. این پارچه‌نوشته چند سال پیش بر اثر گذر زمان در معرض نابودی قرار گرفته بود که مرمت شد.
چاووش خوانی
چاووشی یا چاوشی (در زبان محلی چُوش)، آوازی مخصوص است که اغلب در استقبال و بدرقه اماکن متبرکه خوانده می‌شود. رسم چاوشی‌خوانی برای زائرین کربلا یا مشهد از دورهٔ صفویان و قاجاریان مرسوم شده است. این رسم در سال‌های اخیر به عنوان یکی از آیین‌های سنتی ایران مورد توجه قرار گرفته است.
چاووش خوانی در استان‌های مختلف کشور، از جمله بوشهر، فارس و مازندران به شکل‌های مختلفی وجود دارد که در اصل شبیه به هم هستند. چاووش خوانی آران و بیدگل نیز، که هنوز به صورت گسترده رواج دارد و معمولا در استقبال از مسافران شهرهای زیارتی اقامه می‌شود، نوعی از چاووش‌خوانی است که اصالت خود را هنوز حفظ کرده است.
در آران و بیدگل از دیرباز مراسمی در استقبال از محرم برگزار می‌شد که به گواهی تاریخ، قدمت آن به حدود ۲۰۰ سال قبل باز می‌گردد. در این مراسم که در هفته‌ی پایانی ذی‌حجه و در آستانه‌ی محرم برگزار می‌شود، دسته‌ی چاووش خوانی که متشکل از اعضای هیأت‌های مذهبی مختلف آران و بیدگل است (در آران و بیدگل معمولا هر محله دسته‌های عزاداری جداگانه‌ای دارد که در روزهای مختلف ماه محرم اقامه‌ی عزا می‌کنند)، با پیمودن مسیر مربوط به دسته‌های عزاداری شهرستان، اشعاری را هم‌خوانی می‌کنند.
مسیر مربوط به حرکت این دسته همان مسیری است که در محرم دسته‌های عزاداری از آن عبور می‌کنند و با توقف در مراکز هیأت‌های محلات مختلف، به عزاداری می‌پردازند. این مسیر بیش از صد سال است که در ایام محرم پذیرای عزاداران بوده است. همانند حرکت دسته‌های عزاداری در ماه محرم، در این مراسم نیز در مسیر دسته، مردم با دود کردن اسفند و هم‌خوانی اشعار با عزاداران همراهی می‌کنند و در نهایت برنامه در آستان مقدس امامزادگان شهر خاتمه می‌یابد.
چاووش خوانی محرم در حرم حضرت محمد هلال
اشعاری که در این آیین قرائت می‌شود، بیشتر مشتمل بر مضامینی مبنی بر شروع ماه محرم و دعوت شنوندگان به اقامه‌ی عزا برای حضرت اباعبدالله(ع) است.
در دیگر شهرهای شهرستان نیز در سال‌های اخیر این مراسم با قوت برگزار می‌شود که از این میان می‌توان به برگزاری مراسم در ابوزیدآباد اشاره کرد. در این مراسم با شرکت گروه دمامه‌زنی، حرکت کاروان حضرت اباعبدالله(ع) به صورت نمادین بازسازی می‌شود.
سوگواره‌های محرم نوجوانان آران و بیدگل
داغ عاشورا کوچک و بزرگ نمی‌شناسد، همگان در این مصیبت عظمی غمخوار و هم‌درد خاندان حسین(ع) هستند و با رسیدن محرم، در شور و ماتم حسینی فرو می‌روند.
در سراسر ایران، نوجوانان و کودکان نیز همواره هم‌پا و هم‌ردیف بزرگ‌ترهای خود در مجالس اباعبدالله(ع) شرکت داشته و به عزاداری پرداخته‌اند. به طوری که شاید بیراه نباشد اگر بگوییم همه در این مجالس خود را شناخته‌اند!
در آران و بیدگل نیز کودکان و نوجوانان در هنگامه سوگواری حسین(ع)، برنامه‌هایی را اجرا می‌کنند که شاید در هیچ جای دیگر همتا نداشته باشد.
علاوه بر حضور کودکان و نوجوانان در مراسم عزاداری در حسینیه‌ها و تکیه‌ها، نوجوانان به صورت خودجوش در هر محله دسته‌هایی را برای عزاداری اباعبدالله(ع) به راه می‌اندازند.
هیئت نوجوانان عاشورایی
این دسته‌های عزاداری، که در حال حاضر کمتر از گذشته می‌توان از آن اثری دید، معمولا در شب‌ها اقامه‌ی عزا می‌کنند و به سبک عزاداری سنتی آران و بیدگل، با تقسیم شدن در چند گروه، نوحه‌هایی را در حال حرکت هم‌خوانی می‌کنند.
دسته در مسیر در چند جا متوقف می‌شود و یک مداح، که غالبا از خود نوجوانان است، در مصیبت عاشورا نوحه‌خوانی می‌کند. در نهایت نیز دسته با حضور در حسینیه‌ی محله و شرکت در مراسم عزاداری آن به راهپیمایی خود پایان می‌دهند.
معمولا این دسته‌ها در شب‌های پنجم، ششم و هفتم محرم که رثای کودکان و نوجوانان عاشورا سوگواری می‌شود، برگزار می‌شود. از آن جا که برگزاری این دسته‌ها رسمی نیست و نوجوانان به صورت خودجوش به برگزاری آن اقدام می‌کنند، گاهی پیش می‌آید که در یک محله، دو یا چند دسته از هیأت نوجوانان نیز تشکیل می‌شود.
علاوه بر این، در دسته‌های رسمی عزاداری اباعبدالله(ع) نیز کودکان و نوجوانان حضوری ویژه دارند. در دسته‌های سنتی عزاداری آران و بیدگل، گروهی متشکل از کودکان و نوجوانان به عنوان پرچم‌دار قبل از حرکت علامت و کتیبه‌ی هیأت به راه می‌افتند.
این گروه که در واقع به نشانه‌ی میثاق و اعلام وفاداری به راه امام حسین(ع) پرچم‌هایی مزین به نام مبارک ایشان را در دست دارند، در مسیر حرکت دسته‌ها، نوحه‌هایی را هم‌خوانی می‌کنند. رتبه‌ی نخست آران و بیدگل از نظر تقدیم شهید به انقلاب اسلامی را، می توان در همین شیوه‌ی تربیت حسینی دانست که از کودکی، انسان‌هایی آزاده در مکتب شهادت‌طلبانه‌ی حسینی پرورش می‌دهد.
حرکت این گروه به شکلی خاص و به صورت دو ستون موازی انجام می‌شود. وظیفه‌ی کنترل و هماهنگی این دسته را نیز نوجوانانی بر عهده دارند که در سال‌های گذشته عضوی از این گروه بوده‌اند.
پاسخ دهید